Ο Άγιος, τα ονόματα & τα φαντάσματα του ποταμιού

Νικόλαος Σταμκόπουλος

 Σε συνέχεια της μελέτης «Αναζητώντας τις Σαράντα Βάντσες», που αφορούσε το παρελθόν της ευρύτερης περιοχής της Άνω και Κάτω Κώμης, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να ρίξει φως σε ειδικότερου ενδιαφέροντος τομείς. Παρουσιάζεται το ιστορικό των ανθρωπωνυμίων της περιοχής όπως και των ναωνυμίων, εξετάζοντας τη σχέση της περιοχής με τον ποταμό Αλιάκμονα και απαντώντας σε ερωτήματα, όπως το παράδοξο ο πολιούχος της ηπειρωτικής Κοζάνης να είναι ο Άγιος Νικόλαος.

***

  Στο βιβλίο αυτό γίνεται αναφορά στα φαινόμενα του θρησκευτικού συγκρητισμού και υβριδισμού, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα παραδείγματα της παραλιακμόνιας περιοχής, από τον Μεσαίωνα έως σήμερα. Γίνεται, επίσης, μία αναφορά στην εξέλιξη των βαπτιστικών ονομάτων στους οικισμούς Άνω και Κάτω Κώμη Κοζάνης, όπως και στο πώς προέκυψαν τα περισσότερα επώνυμα των σημερινών κατοίκων. Έμεσα ψηλαφίζεται η εξέλιξη των βαπτιστικών ονομάτων  ολόκληρης της κοιλάδας του μέσου ρου του Αλιάκμονα, από τον 15ο αιώνα μέχρι σήμερα.

       Προσπαθούν να απαντηθούν ερωτήματα όπως: Γιατί οικισμοί απομακρυσμένοι από θάλασσα, όπως η Κοζάνη, έχουν για πολιούχο τον Άγ. Νικόλαο; Ποιος ήταν αυτός ο Άγιος και γιατί ήταν τόσο σημαντικός για τους Χριστιανούς της κοιλάδας του Αλιάκμονα; Γιατί παρά τη μεγάλη και μακρά δημοφιλία του Αγ. Νικάνορα βορείως του Αλιάκμονα και του Αγ. Διονυσίου Ολυμπίτου νοτίως του ποταμού, κανείς λαϊκός δεν έφερε το όνομά τους στις αντίστοιχες περιοχές μέχρι πρόσφατα; Γιατί η κοιλάδα του Αλιάκμονα βρίθει από ναούς και ξωκλήσια του Αγ. Νικολάου, ενώ αυτά σπανίζουν στην περιοχή Ελασσόνας και Δυτ. Ολύμπου; Γιατί ναοί του Αγ. Αντωνίου εμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα στην Αν. Θεσσαλία και την Κ. Μακεδονία, ενώ στη Δ. Μακεδονία είναι ελάχιστοι; Πού βρισκόταν ο περίφημος παραλιακμόνιος οικισμός-φάντασμα S. Nicolo που εμφανίζεται στους αναγεννησιακούς χάρτες; Ποιος ή ποια ήταν η πρώτη πολιούχος της παραλιακμόνιας Βεροίας και πώς συνδέεται με τον σημερινό πολιούχο Άγ. Αντώνιο; Γιατί ο επισκοπικός ναός των Σερβίων ονομάστηκε «Βασιλική των Κατηχούμενων» και σε ποιον Άγιο ήταν αφιερωμένος όταν κτίστηκε;

     Σε κάθε περίπτωση, ανοίγει μια χαραμάδα για φως σε όποιον αναζητά απαντήσεις για το σκοτεινό μεσαιωνικό και πρώιμο Οθωμανικό παρελθόν της κοιλάδας του Αλιάκμονα, και δημιουργεί ερωτηματικά σε όποιον θεωρεί κάποια πράγματα δεδομένα.

***

     Ο Νίκος Σταμκόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κοζάνη, από όπου έφυγε στην ηλικία των δεκαεννιά για σπουδές. Έκτοτε, επέστρεφε και ξαναέφευγε λόγω εργασίας. Έχει καταγωγή από την Ξηρολίμνη και την Άνω Κώμη. Αποφοίτησε από την Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης το 2004 και από το τμήμα Βαλκανικών Σπουδών της Φλώρινας το 2011. Ως διπλωματούχος Μηχανικός Περιβάλλοντος, επαγγελματικά ασχολείται με την περιβαλλοντική διαχείριση τεχνικών έργων, καθώς και την υγεία και την ασφάλεια σε εργοταξιακούς χώρους. Ερασιτεχνικά ασχολείται με την Βαλκανική Ανθρωπολογία, την Ιστορική Γλωσσολογία, ενώ παλιότερα με την Βυζαντινή αγιογραφία και την ορεινή πεζοπορία. Στα ενδιαφέροντά του συγκαταλέγονται θέματα δημόσιας υγείας, αλλά και η Ιστορία, κυρίως η τοπική και η μεσαιωνική Βαλκανική. Είναι παντρεμένος και έχει έναν γιο.