Η ιστορικός τέχνης Μαρία Κατσανάκη ιχνηλατεί το πλαίσιο και τη διαδικασία δημιουργίας του εμβληματικού αυτού έργου του Νικόλαου Γύζη, εμπνευσμένου από το επίγραμμα του Διονυσίου Σολωμού «Η καταστροφή των Ψαρών», το οποίο ανήκε μέχρι πρόσφατα στον κ. Δημήτρη Γκέρτσο και, μετά από ευγενική προσφορά του, σήμερα στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Η δημιουργία του έργου εξετάζεται σε σχέση με τις ιστορικές εξελίξεις στην Ελλάδα και με τα καλλιτεχνικά ρεύματα στην Ευρώπη της εποχής. Παράλληλα, η συγγραφέας ανασυνθέτει τα βήματα του έργου από την εποχή της δημιουργίας του, λίγο πριν από την εκπνοή του δέκατου ένατου αιώνα, μέχρι την απόκτησή του από τους προγόνους του Δημητρίου Γκέρτσου (1928).

Το κείμενο της συγγραφέως συνοδεύεται από "Χαιρετισμό" της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, "Πρόλογο" του Γιώργη Μαγγίνη, Επιστημονικού Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, και "Σημείωμα" του Δημήτρη Γκέρτσου.