Οι δύο συγγραφείς του παρόντος, συζυγικό ζεύγος, ο δικηγόρος Σταύρος Ιωάννου και η φιλόλογος-λαογράφος Ευδοκία Μηλιατζίδου-Ιωάννου, αγάπησαν την πατρίδα του πρώτου και συνέγραψαν συνοπτικά την ιστορία του Κλειδίου της Φλώρινας, με αφορμή τα γενεαλογικά δέντρα 76 οικογενειών, που καλύπτουν ένα διάστημα 200 περίπου χρόνων. Το τυπικό αυτό μακεδονικό, γεωργοκτηνοτροφικό χωριό ιδρύθηκε περί τα μέσα του 18ου αι. με την ονομασία Τσέροβο. Σταδιακά διευρύνθηκε με τον ερχομό εποίκων από γειτονικούς οικισμούς, όπως του Όρβου και του Αρχαγγέλου. Οι κάτοικοί του μιλούσαν το σλαβογενές ιδίωμα και την ελληνική και στις αρχές του 19ου αι. ήσαν υπήκοοι του Αλή Πασά, που είχε το Τσέροβο τσιφλίκι του. Κατά τη διάρκεια του μακεδονικού αγώνα έδωσε σημαντικό παρόν η οικογένεια Χ(Κ)ολέρα, που είχε φύγει, με άλλο όνομα, από τη Νάουσα, μετά την καταστροφή της το 1822, και πήγε στη Βεύη. Αργότερα ένας κλάδος της εγκαταστάθηκε στο Τσέροβο. Το 1892, με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου, το χωριό συνδέθηκε με τα αστικά κέντρα και από το 1912 ενσωματώθηκε στην ελληνική επικράτεια με τους 400, τότε, περίπου κατοίκους. Το Τσέροβο μετονομάστηκε σε Κλειδί το 1926. Στον πόλεμο του ?40 τα στενά του Κλειδίου αποτέλεσαν την πρώτη γραμμή άμυνας του στρατού μας, ενώ τον Απρίλιο του 1941 οι συμμαχικές δυνάμεις προσπάθησαν στα ίδια στενά να ανακόψουν την κάθοδο των Γερμανών στη Μακεδονία. Ο Εμφύλιος Πόλεμος σημάδεψε την ιστορία του χωριού και εδώ χάθηκαν οικογένειες από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Το Δράμα του Διχασμού....

(Αθανάσιος Καραθανάσης, από τον Πρόλογο του βιβλίου)