Στην Αίγινα το 1944 ο Νίκος Καζαντζάκης ξεκινάει την πρώτη του γραφή για το μετέπειτα θεατρικό έργο «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος», με θέμα τον ομώνυμο αυτοκράτορα του Βυζαντίου και τις τελευταίες τραγικές ώρες πριν από την άλωση. Για δύο χρόνια αυτό το έργο παραμένει στα συρτάρια του πολυγραφότατου συγγραφέα ανεκμετάλλευτο και το 1946 ασχολείται ξανά μαζί του προσθέτοντας κείμενα και κάνοντας βελτιώσεις.
Τα ταξίδια που ακολουθούν και η μεγάλη συγγραφική του δραστηριότητα κλείνουν στο συρτάρι της αφάνειας αυτό το έργο το οποίο θα ξαναεπεξεργαστεί το 1949 στο θέρετρο Αντίμπ της νότιας Γαλλίας. Στη συνέχεια και μετά από παρότρυνση της δεύτερης συζύγου του Ελένης, το ολοκληρώνει το 1951 στην Ιταλία.
Το έργο «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος» είναι μία τραγωδία με έντονα λυρικά στοιχεία ποίησης που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Εστία την 1-10-1953 στον τόμο 54 και στο τεύχος 630 στις σελίδες 1363-1399. Το 1956 ο εκδοτικός οίκος Δίφρος εκδίδει έναν τόμο με τα θεατρικά έργα του Νίκου Καζαντζάκη στον οποίο περιλαμβάνεται και το «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος» σε δεύτερο τόμο.
Το 1964 μεταφράζεται στα γερμανικά και εκδίδεται από τον οίκο Flamberg. Το 1967 στα ισπανικά και εκδίδεται στο Σαντιάγο της Χιλής.
Το 1953 έγινε η πρώτη ραδιοφωνική μετάδοση από το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας.
Το 1961 ο μεγάλος μουσικός Μανώλης Καλομοίρης ανεβάζει στη Εθνική λυρική σκηνή τη τραγωδία «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος» με γενικό τίτλο -Μουσικός θρύλος - τραγωδία σε τρία μέρη από την ομώνυμη τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη.
Έκτοτε το συγκεκριμένο έργο παίχτηκε πολλές φορές με μεγάλη επιτυχία σε ελληνικές σκηνές, όπερες και θέατρα του εξωτερικού.
Οι κριτικοί της εποχής το συγκεκριμένο έργο το ονόμασαν «Έργο ψυχής».
Παρά την διαβεβαίωση του Καζαντζάκη ότι χρησιμοποίησε μόνο την ιστορία του Παπαρρηγόπουλου στη συγγραφή και την αντίρρηση του ομότιμου καθηγητή Βυζαντινής φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης Θεοχάρη Δετοράκη ότι είναι εμφανής η ανάγνωση και η άντληση πληροφοριών από το -Χρονικό- του Γεωργίου Φραντζή και την -Ιστορία- του Μιχαήλ Δούκα, κατάφερε να παρουσιάσει πολλά ιστορικά στοιχεία που δίνουν την πρέπουσα αληθοφάνεια στην τραγωδία, δημιουργώντας ένα όμορφο σύμπλεγμα με τους θρύλους που ακολούθησαν την πτώση της Βασιλεύουσας.
Το 2018 ο ιατρός και λογοτέχνης Κωνσταντίνος Μούσσας, μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών μετά από πολυετή προσπάθεια και μελέτη, εκδίδει από τον εκδοτικό οίκο Δωδώνη τον δικό του «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος» βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
Ο κύριος Μούσσας σεβόμενος το έργο και το όνομα του Νίκου Καζαντζάκη, παρουσιάζει μία νέα μορφή της μεγάλης αυτής τραγωδίας με γλώσσα απλή δημοτική και με πολύ ελαφριά χρήση της κρητικής διαλέκτου χωρίς τους ιδιόρρυθμους δημοτικισμούς και σολοικισμούς του Καζαντζάκη, κάνοντας πιο προσιτό και ευκολοδιάβαστο το κείμενο στον σύγχρονο Έλληνα αναγνώστη.
Η λυρική διασκευή του συγγραφέως θυμίζει έντονα την κρητική λογοτεχνία της Αναγέννησης, έχοντας το λυρισμό και τον δεκαπεντασύλλαβο που χαρακτηρίζει τα έργα των μεγάλων ποιητών της Μεσαιωνικής Κρητικής λογοτεχνίας. Με την χρήση της ευρηματικής, καλοδουλεμένης ρίμας, δημιουργεί στον αναγνώστη την αίσθηση της Βυζαντινής εκκλησιαστικής υμνογραφίας.
Η ιδιαιτερότητα που συναντάμε στο έργο του Κωνσταντίνου Μούσσα είναι ότι μετατρέπει το ολιγόστιχο θεατρικό δράμα του Καζαντζάκη με τη χρήση του δεκαπεντασύλλαβου και της απλής δημοτικής, σε μία νέα μορφή λυρικής ποίησης η οποία περιλαμβάνει και αφομοιώνει την Κρητική ποίηση του Κορνάρου και του Χορτάτζη. Θυμίζει πολύ λιγότερο την γραφή του Καζαντζάκη. Προσθέτει δε στα υπάρχοντα πρόσωπα του έργου και τον -Ποιητή- ο οποίος καλύπτει με την παρέμβασή του, την εξιστόρηση των γεγονότων και τα συναισθήματα που αναπτύσσονται στα άλλα πρόσωπα και τον λαό, στο έργο.
Η πατρότητα του θέματος ανήκει μόνο στον Καζαντζάκη. Το λυρικό αποτέλεσμα και το ταλέντο της αφήγησης που βγάζει αυτό το υπέροχο ποιητικό αποτέλεσμα ανήκουν αποκλειστικά στον κύριο Κωνσταντίνο Μούσσα ο οποίος πρωτοτυπεί παρουσιάζοντας μια νέα εκδοχή σε ένα παλαιό θέμα.
Το ιστορικό μυθοπλαστικό αφήγημα των θεατρικών τεσσάρων πράξεων, ξεκινάει την παραμονή της άλωσης με τα κανόνια του Μωάμεθ να σφυροκοπούν ανελέητα τα τείχη της βασιλεύουσας και τις ψυχές των χριστιανών.
Ο αυτοκράτορας συνεδριάζει τις μαρτυρικές τελευταίες ώρες με τους άρχοντες της πόλεως και τους συμβούλους του, προσπαθώντας να βρει την ύστατη στιγμή κάποια λύση. Δυστυχώς οι πληροφορίες που έρχονται από παντού δεν είναι καθόλου ευοίωνες και δεν αφήνουν καμία ελπίδα.
Ο λαός συγκεντρώνεται στην Αγία Σοφία για να λάβει την τελευταία μεταλαβιά και προσεύχεται μάταια γιατί πλέον όλα έχουν κριθεί
Η μαύρη Τρίτη της 29ης Μαΐου του 1453 ξημερώνει με πένθιμες καμπανοκρουσίες και για τον Ελληνισμό και τη Χριστιανοσύνη. Για το Ελληνικό Έθνος ξεκινούν πολλές εκατονταετίες σκοταδισμού και ανελεύθερης πραγματικότητας.
Οι έριδες μεταξύ των ενωτικών και ανθενωτικών έκαναν τη «Υπερμάχω Στρατηγώ» να απομακρύνεται από την Βασιλεύουσα κωφεύοντας με αποστροφή και εγκαταλείποντας τον λαό της στην - τιμωρία του Θεού - όπως οι ίδιοι πίστευαν.
Η τελευταία άσχημη είδηση φτάνει. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας, έπεσε νεκρός μαχόμενος σαν απλός στρατιώτης.
Το δράμα τελειώνει με την σκηνική κορύφωση του θρύλου. Η Παναγία εμφανίζεται πάνω από τα γκρεμισμένα τείχη της Βασιλεύουσας έχοντας στην αγκαλιά της σαν νέο εσταυρωμένο τον τελευταίο αυτοκράτορα.
...Γ΄ ΑΡΧΟΝΤΑΣ
Έσκυψε και τον κοίταξε η Παναγιά τον ρήγα
γλυκά του χαμογέλασε, τα δάκρυα της λίγα.
ΠΥΡΟΒΑΤΗΣ
άνοιξε πάλι του ιερού ο τοίχος και τους πήρε
κι έφυγαν και χαθήκανε, λαέ, φωνή τη σύρε!
ΛΑΟΣ
Ε, Κωνσταντίνε άγιε, μακριά μας που μισεύεις
τον Χάροντα δεν πολεμάς, θάνατο δεν παλεύεις.
ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ
Μην κλαίτε, πάει στα βαθιά, της γης να τον ξαπλώσει
Ελλάδας σπόρο η Παναγία, έχει να τον ριζώσει.
Χίλιες φορές να κατεβεί στον Άδη η Ελλάδα
χίλιες θα κάνει ανάσταση κι Απρίλη τη λιακάδα….
Η τεκμηρίωση της αξίας του έργου «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος» του Κωνσταντίνου Μούσσα, πιστοποιείται από τα πρακτικά του 93ου διαγωνισμού του φιλολογικού συλλόγου «Παρνασσός» όταν εν έτει 2014 απέσπασε έπαινον με την παρακάτω εισηγητική έκθεση των βαθμολογητών ότι το έργο είναι: «Διασκευή του ομώνυμου έργου του Νίκου Καζαντζάκη σε 997 δίστιχα, στιχουργημένα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο, με ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή. Το έργο αυτονομείται από το πρωτότυπό του χάρη στην εξαιρετικά πλούσια και πολύ καλά δουλεμένη σε κρητικό ιδίωμα γλώσσα που χαρίζει ποιητικότητα και αναδεικνύει την εικονοποιία του δράματος. Αποτυπώνει την κρισιμότητα των τελευταίων στιγμών της Πόλης και την τραγικότητα του βασικού πρωταγωνιστή του έργου. Αναβιώνει σε έμμετρο λόγο και κρητική διάλεκτο τους θρήνους για την Άλωση συνδυάζοντας παράλληλα πολιτική σάτιρα και ιστορική τεκμηρίωση».
Ο Κωνσταντίνος Μούσσας γεννήθηκε στον Πειραιά, σπούδασε Ιατρική και έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές, μεταφράσεις, ποιήματα, άρθρα και δοκίμια τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά λογοτεχνίας και εφημερίδες. Είναι μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών της Φιλολογικής Στέγης Πειραιά, της Εταιρείας Ελλήνων Εικαστικών και πρόσφατα έγινε τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Λογοτεχνών και της Διεθνούς Εταιρείας φίλων Νίκου Καζαντζάκη. Επίσης είναι μέλος της Royal Society of Literature (London/UK), του Icon Italia/Ministero dell’ Istruzione dell’ Universita e della Ricerca, της Societe europeenne des auteurs (Paris/France) και της Societa Dante aligheri (Roma/Italia).

Κωνσταντίνος Βολάκης
Εκπρόσωπος Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών
Βορείου Αιγαίου
Έφορος Λογοτεχνίας Φιλοτεχνικού Ομίλου Χίου.