«Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα πράγματα δεν έγιναν όπως εμφανίστηκε ότι έγιναν. Πώς όμως έγιναν» –ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΗΣ
Περιγραφή
ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΚ, η περίφημη «υπόθεση Πολκ », παραμένει εδώ και εξηνταοκτώ χρόνια, ένα από τα σκοτεινότερα μεταπολεμικά εγκλήματα. Η επίσημη άποψη, η επικυρωμένη με μια δικαστική απόφαση, όχι μόνο αμφισβητήθηκε, αλλά αποδείχθηκε διάτρητη. Μια «απόφαση» πολιτικής σκοπιμότητας. Οι ερμηνείες για τα αίτια της δολοφονίας και οι υποθέσεις για τους δράστες της, που έχουν γίνει από διάφορες πλευρές, αποτελούν συλλογισμούς περισσότερο η λιγότερο πειστικούς και « λογικούς».
Τον Φεβρουάριο του 1977, ο Γιάννης Μαρής, με αφορμή την αίτηση του Γρηγόρη Στακτόπουλου για αναψηλάφηση της δίκης του, δημοσίευσε στην Ακρόπολη μια μεγάλη έρευνα σε συνέχειες για την «υπόθεση Πολκ », έρευνα την οποία είχε ξεκινήσει το 1948 και μόλις είχε ολοκληρώσει. Η έρευνα αυτή, έδωσε μια άλλη « οπτική γωνία » στο αίνιγμα της δολοφονίας του Τζωρτζ Πολκ. Πλησίασε περισσότερο στο βάθος του μυστηρίου που είχε συγκλονίσει τότε την Ελλάδα και είχε προκαλέσει θόρυβο σε Ευρώπη και Αμερική.
Βρήκε νέα στοιχεία και, με την ικανότητα που είχε να εμβαθύνει στα πολύπλοκα μυστήρια, έριξε κάποιο φως σε όσα τότε φαίνονταν ακατανόητα. Ο κορυφαίος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων θα μπορούσε θαυμάσια να κάνει όλη αυτή την ιστορία μυθιστόρημα με αστυνομικό και κατασκοπευτικό μυστήριο. Δεν το έκανε ποτέ. Ήταν ίσως η μόνη φορά που ο Μαρής δεν κατασκεύασε μια ιστορία μυστηρίου, αλλά την έζησε ο ίδιος.
Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΣ συμμετείχε ως βοηθός στην έρευνα του Μαρή το 1977. Πήρε πρωτότυπες συνεντεύξεις και μαρτυρίες που καταγράφει στο παρόν βιβλίο. Ο Στακτόπουλος έσπασε τη σιωπή του και μίλησε σ’ αυτόν για την τραγωδία του. Ο Κ. Χατζηαργύρης, δημοσιογράφος, βοηθός του Πολκ, του είπε πολλά. Και αργότερα, ο Μάρκος Βαφειάδης, ο αρχηγός του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, τον οποίο το 1948 όλοι οι ξένοι απεσταλμένοι μεγάλων εφημερίδων επεδίωκαν να τον πλησιάσουν στον Γράμμο, του μίλησε ανοιχτά, χωρίς καμία επιφύλαξη.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Έχει μια ιδιαίτερη σημασία ο τόπος όπου διεπράχθη το έγκλημα. Η Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή ήταν η πόλη που «ένωνε» την υπόλοιπη Ελλάδα με την ανταρτοκρατούμενη από τους κομμουνιστές βόρεια περιοχή, με το Γράμμο και το Βίτσι. Είχε καταστεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντος Αγγλοαμερικανών παραγόντων, και όχι μόνο. Θύμιζε Καζαμπλάνκα η μικρό Βερολίνο. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Ουίνστον Μπερντέτ είχε πει εύστοχα τον Αύγουστο του 1948 ότι : «Είτε οι κομμουνιστές σκότωσαν τον Πολκ, είτε οι ακροδεξιοί, επιλέγοντας το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, η κάθε πλευρά άφηνε το έγκλημα στην “αυλόπορτα” της άλλης !»
Από ελληνικής πλευράς, η Χωροφυλακή με διευθυντή τον Ξανθόπουλο και η Γενική Ασφάλεια με τον Μουσχουντή είχαν υπό τον έλεγχό τους και δεξιές παρακρατικές οργανώσεις. Με λίγα λόγια, η Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή ήταν μια επικίνδυνη περιοχή...
Όλες οι «πλευρές» –κομμουνιστές, Βρετανοί, δεξιοί , αλλά και Αμερικανοί– ήξεραν τις προθέσεις του Πολκ να φθάσει στο στρατηγείο του Μάρκου. Όλες είχαν την ευχέρεια να εκμεταλλευθούν αυτές τις προθέσεις του, για να τον σκοτώσουν. Και όλες θα μπορούσαν να έχουν λόγους να τον ξεφορτωθούν μ’ ένα έγκλημα. Το ερώτημα που ακόμα μένει αναπάντητο είναι ποιά απ’ όλες επραγματοποίησε αυτό το έγκλημα;
Με εντολή του Ηλία Τσιριμώκου, ο Γιάννης Μαρής (επιτελικό στέλεχος της σοσιαλιστικής Μάχης) πήγε στη Θεσσαλονίκη το 1948 για να παρακολουθήσει τη δίκη Στακτόπουλου, να ερευνήσει την υπόθεση Πολκ και να γράψει σχετικά στην εφημερίδα. Στη Θεσσαλονίκη ο Μαρής βρέθηκε μέσα σ’ ένα κλίμα τρομοκρατίας που είναι αδύνατο να το φανταστούμε στη σημερινή εποχή. Ο ίδιος δεν δυσκολεύτηκε να αντιληφθεί ότι τα όργανα του πανίσχυρου διοικητού Ασφαλείας, ταγματάρχου Μουσχουντή, τον « είχαν στο μάτι ». Ήταν ο μόνος δημοσιογράφος αριστερής εφημερίδας και οι κινήσεις του στη συμπρωτεύουσα, καθώς και οι επαφές που είχε με πρόσωπα που «κάτι ήξεραν», ενόχλησαν τις αστυνομικές αρχές.
Στο βιβλίο αυτό ο Γιώργος Λεονταρίτης μεταφέρει πρώτα όσα έγραψε τότε ο Μαρής στη Μάχη. Και προκαλούν εντύπωση οι επισημάνσεις του, ύστερα από τη μεθοδική του έρευνα, για όσα συνέβησαν εκείνο τον Μάιο του 1948.
ΕΙΚΟΝΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: ΝΙΚΟΣ ΝΟΜΙΚΟΣ, Ο Πολκ με τη μετέπειτα γυναίκα του Ρέα Κοκώνη, αεροσυνοδό στη ΤΑΕ, στην πτήση προς Αθήνα, τον Ιανουάριο του 1947. Σχέδιο για έρευνα της Απογευματινής το 1953.
