Σε μια εποχή στην οποία ο λογικός έλεγχος της γνώσης συνδέεται αποκλειστικά με την τήρηση τυπικολογικών κανόνων, ενώ η ανθρώπινη νόηση τείνει να εξομοιώνεται με μια μηχανιστική-υπολογιστική λειτουργία, η ανάγκη αναζήτησης άλλων μορφών συσχέτισης του γνωστικού υποκειμένου με το αντικείμενό του προβάλλει επιτακτικά.

Η βαθύτερη κατανόηση της διαλεκτικής μεθόδου προϋποθέτει την αντιπαράθεση με την ιστορία της γένεσής της. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η ανάλυση και διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα αφενός στην έννοια της διαλεκτικής, όπως αυτή διαμορφώνεται κυρίως στο ώριμο έργο του Πλάτωνα, και αφετέρου στον σχηματισμό της εγελιανής διαλεκτικής, κυρίως κατά την περίοδο της Ιένας, όπου ο Χέγκελ συγκροτεί τα μεθοδολογικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια στο σύστημά του.

Μέσω της αποσαφήνισης του ρόλου που αποδίδει ο Χέγκελ στη διαλεκτική ως λογική μέθοδο, η μελέτη αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της αναζήτησης μιας εναλλακτικής φιλοσοφικής οδού για την αντιμετώπιση του προβλήματος της αλήθειας, πέρα από τα αδιέξοδα ενός λόγου εγκλωβισμένου στην καθαρότητά του.