ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ
Η σταδιακή αλλά σταθερή ενσωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας στον νέο διεθνή καταμερισμό της εργασίας με τους όρους και τις προϋποθέσεις της ΕΕ σηματοδοτεί, υπό μία έννοια, όχι το τέλος της εθνικής εξαίρεσης, αλλά την ανάδειξη εκείνων των προβλημάτων που προέρχονται ακριβώς από τις εθνικές ιδιομορφίες, στις επιβαλλόμενες ολοκληρωτικές και ισοπεδωτικές διαδικασίες που επιβάλλονται από τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές προσταγές του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος.
Οι παρατηρούμενες αλλαγές στα οικονομικά, κοινωνικά και στα πολιτισμικά φαινόμενα –τα οποία γίνονται ορατά εμφανώς τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, αλλά ανιχνεύονται αχνά από τη δεκαετία του 1960–, δείχνουν με σαφήνεια σημαντικές μετατοπίσεις αξιών και ιδεολογικών κωδίκων. Οι αλλαγές σχετίζονται άμεσα και ουσιαστικά με όλο το πλέγμα των μεταβολών που συνιστούν αυτό που ονομάστηκε «μετανεωτερική εποχή» και «μεταμοντέρνο πλαίσιο», του οποίου τις βασικές εκφάνσεις αναλύουμε στο πρώτο μέρος τούτης της εργασίας. Λίγο πολύ, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο, όλες οι αλλαγές που αναφέρονται, και οι οποίες έχουν συντελεστεί στο αντίστοιχο πολιτιστικό πρότυπο της Δύσης, ανιχνεύονται και στο πολιτιστικό πρότυπο της ελληνικής κοινωνίας. Αξίζει να επαναλάβουμε, στο σημείο αυτό, ότι οι αλλαγές εμφανίζονται στο καθημερινό κοινωνικό ήθος ως ένα πλέγμα προτύπων, βασικές αρχές του οποίου είναι οι καταναλωτικές-ηδονιστικές στάσεις ζωής, η λατρεία του εφήμερου, η ενδυνάμωση του ατομικού, και η καταρράκωση κάθε εμπιστοσύνης στο «συλλογικό». Ως κυρίαρχη πολιτιστική αρχή στο επίπεδο της καθημερινότητας, και η οποία διαπερνά οριζοντίως και καθέτως την πραγματική ζωή των Ελλήνων, αναδεικνύεται η μεταμοντέρνα λογική της υπερκατανάλωσης, του σύγχρονου lifestyle, της αυτοπραγμάτωσης του εαυτού, του χρηματιστηριακού τρόπου αντιμετώπισης των κοινωνικών γεγονότων, λογική δηλαδή η οποία αντιμετωπίζει οτιδήποτε μεταμοντέρνο ως ευκαιρία απόδρασης από τα βάρη και τα πάθη του παρελθόντος, επιδιώκοντας να βιώσει μόνο το παρόν.
