"Άραγε θε ν` αξιωθώ, τον κάβο να πατήσω, την Παναγιά του Χωραφιού να πα` να λειτουργήσω", αναφέρει ένα τραγούδι του Καστελλόριζου. Και δεν είναι το μόνο. Πολλά τα τραγούδια που περιέχουν την Παναγία ως σημείο αναφοράς, ως κόμβο προσδοκίας των ντόπιων και των ξενιτεμένων της "πολυνησίας" που ακούει στο όνομα Αιγαίο.
Χιλιάδες μικρές και μεγάλες εκκλησίες, κτίρια παλιά αλλά και νεώτερα, είναι αφιερωμένες σε αυτήν. Βρίσκονται στα πιο ετερόκλητα σημεία, από τη Χρυσοπηγή που βρίσκεται πάνω στον βράχο της Σίφνου μέχρι τη Μεγαλόχαρη που δεσπόζει στη χώρα της Τήνου.
Με τον ίδιο τρόπο που και οι αρχαίοι έδιναν δεύτερο όνομα στους θεούς τους, έτσι κι εδώ η Παναγία πήρε διάφορα επίθετα από διάφορες αιτίες, άλλοτε από την εικόνα: Καβουράδαινα στη Λέρο ή Παναγία του Χάρου στους Λειψούς. Άλλοτε από τον τρόπο που η παράδοση θέλει να έχει βρεθεί η εικόνα της ή απ` τον τρόπο προέλευσής της. Άλλοτε από τον χρόνο εορτασμού ή και από ιδιαίτερες τοπικές παραδόσεις ή θρύλους, όπως η Πορταΐτισσα της Αστυπάλαιας που ο θρύλος τη θέλει προστάτιδα της πόρτας του Κάστρου. [...]
Δημήτρης Ν. Μανιάτης
Αύγουστος 2009