Ο Φώτιος Α’ ο Μέγας κορυφαία πνευματική προσωπικότητα των μεσοβυζαντινών χρόνων, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη περί το 820. Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, έλαβε εξαίρετη μόρφωση και αφιερώθηκε στη μελέτη της κλασικής ελληνικής και της πατερικής γραμματείας. Μετά τις διώξεις που υπέστη κατά τη β’ περίοδο της εικονομαχίας και ύστερα από τη λύση του 843, ανέλαβε πολιτικά και εκπαιδευτικά αξιώματα. Μέσα στο ταραγμένο κλίμα που προκάλεσε την παραίτηση του πατριάρχη Ιγνατίου, προτάθηκε για τον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης, όπου, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του, ανήλθε το 858, φτάνοντας μέσα σε τρεις μέρες από λαϊκός στο ύπατο ιερατικό αξίωμα. Οι αντιδράσεις των αντιπάλων του ευνόησαν την παρέμβαση του πάπα Νικολάου στα εσωτερικά της Κωνσταντινούπολης, και με αιχμή, μεταξύ άλλων, το ζήτημα της κανονικότητος της εκλογής του Φωτίου οι δύο θρησκευτικοί ηγέτες αλληλοκαθαιρέθηκαν, με αποτέλεσμα την επέλευση του σχίσματος μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Ρώμης (867). Ο Βασίλειος Α’ ο Μακεδών (867) απομάκρυνε το Φώτιο επαναφέροντας ως πατριάρχη τον Ιγνάτιο, αλλά η αντίδραση του συνόλου σχεδόν των ιεραρχών τον έκανε ν’ αποφασίσει την ανάκληση του Φωτίου από την εξορία. Μετά το θάνατο του Ιγνατίου (877), η Μεγάλη Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης θεώρησε τον Φώτιο ως τον μόνο κανονικό πατριάρχη, οι προσπάθειες του οποίου για αποκατάσταση της τάξης στην Εκκλησία και εξομάλυνση των σχέσεων με τον πάπα διακόπηκαν το 886, όταν ο αυτοκράτορας Λέων Στ’ ο Σοφός τον απομάκρυνε για δεύτερη φορά από τον πατριαρχικό θρόνο. Ο Φώτιος αποσύρθηκε στη μονή των Αρμενιακών, όπου συνέχισε τη μελέτη και τη συγγραφή μέχρι τον θάνατό του (893). Ο Φώτιος, που η Ανατολική Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο, εκτός από το θρησκευτικό και ιεραποστολικό του έργο, έγραψε πλήθος συγγραμμάτων, δηλωτικών ευρυμάθειας, συγγραφικής δεινότητας και αγάπης για τα αρχαία γράμματα. Κυρίως όμως στάθηκε η ψυχή της μεγάλης κίνησης του 9ου αιώνα, που πολλοί χαρακτηρίζουν ως Αναγέννηση και δεύτερο ελληνισμό, χάρη στην οποία η αρχαία ελληνική γραμματεία απέφυγε την ολοσχερή εξαφάνισή της.

[Απόσπασμα από κείμενο παρουσίασης εκδότη ή έκδοσης]