Τα κείμενα που συγκεντρώνονται στον τόμο αυτόν έχουν την αφετηρία τους στο ομότιτλο συνέδριο που οργάνωσε η Εταιρεία Κρητικών Μελετών τον Αύγουστο του 1998, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη μεγάλη σφαγή του Ηρακλείου (25 Αυγούστου 1898), δηλαδή από το γεγονός εκείνο που μέσα στην ιστορική συγκυρία λειτούργησε ως καταλύτης για την αυτονομία της Κρήτης, ανοίγοντας το δρόμο για την ενσωμάτωση της νήσου στο ελληνικό κράτος. Η οργάνωση του συνεδρίου έγινε στο πλαίσιο της προσπάθειας της Εταιρείας να δώσει ώθηση στην έρευνα της νεότερης ιστορίας που, αν και σχηματικά απηχείται στη συλλογική μνήμη, παραμένει εν πολλοίς ανερεύνητη παρά τον πλούτο των διαθέσιμων πηγών. Στο πλαίσιο αυτό τα κείμενα του παρόντος τόμου επιχειρούν να ιχνηλατήσουν με μέθοδο και νηφαλιότητα πολλές από τις παραμέτρους του σύνθετου Κρητικού Ζητήματος και να σκιαγραφήσουν τον διεθνή περίγυρο και το τοπικό περιβάλλον σε μια εποχή κρίσης. (...)

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]