[...] Η συγγραφή της ιστορίας, η διδασκαλία, η διάχυσή της ως γνωστικού αντικειμένου επηρεάζονταν από τις ανάγκες και τα οράματα του έθνους-κράτους, αναδεικνύονταν σε επίδικα αντικείμενα. Ο Τύπος, οι κάθε λογής σύλλογοι, οι εορταστικές εκδηλώσεις, μα κυρίως η εκπαίδευση άφηναν το αποτύπωμά τους στην ιστορική συνείδηση των νεοελλήνων: πρώτα τα σχολειά, της κατώτερης και μέσης βαθμίδας, και έπειτα το μοναδικό ελληνικό πανεπιστήμιο.
Οθώνειο, Εθνικό και Καποδιστριακό στη συνέχεια, το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέλαβε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, παράλληλα με τη στελέχωση της κρατικής μηχανής, τη συγκρότηση, εκφορά και διάχυση ενός λόγου ο οποίος απευθυνόταν στο σύνολο των πολιτών του νέου κράτους με πολλαπλούς τρόπους. Ο εθνικός του ρόλος, όπως άλλωστε και των αντίστοιχων ιδρυμάτων στη Δυτική Ευρώπη, ήταν κοινά αποδεκτός και καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα του. Η μοναδικότητά του ως ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος για περισσότερα από ογδόντα χρόνια, έως την ίδρυση του αντίστοιχου πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη (1926), έκανε την ελληνική κοινωνία να το δεξιωθεί θερμά και να το επενδύσει με ιδιαίτερα υψηλό συμβολικό κύρος. [...]
Το συμβολικό κύρος που αποδόθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του δεν αφορούσε μόνο την εκπαιδευτική αποστολή του αλλά και τη χρησιμότητά του αναφορικά με την εξυπηρέτηση των ευρύτερων στόχων του ελληνικού βασιλείου στις νέες γεωπολιτικές συνθήκες της περιοχής. Η σύνδεση της Μεγάλης Ιδέας, στις ποικίλες σημασιοδοτήσεις της, με την πολιτισμική εξάπλωση του ελληνισμού κυρίως στον χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προσέδωσε στο Οθώνειο Πανεπιστήμιο έναν ιδιαίτερο ρόλο: αυτόν του εντεταλμένου φορέα παραγωγής γνώσης και δημιουργίας επαγγελματικού-επιστημονικού προσωπικού. Η αποστολή του, όπως κι εκείνη το πανεπιστημιακού δασκάλου, ήταν να υπερβεί την αίθουσα διδασκαλίας και να διαδώσει το μήνυμά του στον ευρύτερο χώρο της καθ` ημάς Ανατολής, πέρα από τα στενά κρατικά όρια. [...]

(από την εισαγωγή του συγγραφέα)